жатыр.Жылап жатып, талықсып барып, көзі ілініп кетіпті. Түс көреді.

Түсінде бір жайбарақат заман. Қыздары ер жетіп те қалған, оқуда

екен дейді. Өзі бір бұрын кармеген үйге кірІп-шығып жүр. Бұл үйде

де бір екі ер бала бар ма, қалай дей бергенде, қыздары жүгіріп үйге

кіреді.Сол кезде оянып кетіп,түсімде көргенім екен ғой дей салады.

Қыздары: - Апа, көзің қызарып, бетің ісіп кетіпті ғой! - дейді. Оны

жасырып,”Басым ауырып тұрғаны,“ - дей салады апасы

Осылайша, өткен күн өтуде. Апалы-сіңлілі болып кеткендей екі

әйел жас иіс күтуде еді. Босана қоймағанына, өздерінше, жерік

кезінде түйенің етін жеген шығарсың деп те қояды. Асыққанмен,

олардың ойы болушы ма еді. Бір күні кішісі бүкшие ме, қабағын шыта

ма, әйтеуір, бұрынғыдай емес. Үй тірлігі, қазан-ошақ деген соның

қолында еді. Үлкені ер кісідей көбіне дала жұмысында болатын. Үйге

келсе, нан да жабылмаған, ішетін тамақ та істелінбеген. Кішісі әр

жерге бір жатып жүр. Үлкені сезе қойды да, үй маңындағы тәжірибелі

екі әйелді шақырып келді. Ол кезде акушерка деген жоқ. Әйелдер

босанатын жер ауданда қашық. Болған күнде де, онда орын дегеннің

өзі аз. Ал, ел ішінде нағыз жаңа түскен келін болмаса, бала көріп

жүрген әйелдердің бәрі бұл іске маман. Тіпті, малшылар ішінде

әйелдерін босандырып алып жүрген еркектер де бар. Сондықтан

болар, осы күні геникологтардың ішінде ер кісілер де бар ғой. Сірә,

сол дәрігерлер жаңағыдай тәжірибелі ер шопандардың балалары

болуы керек. Болмаса да, солардың осы мамандыққа баруында бір

құпия сыр бар: бір гениколог ер кісі журналға жазыпты – мыс, шешесі

босана алмай, бала үстінде кетіпті. Енді ол сол аналарды қорғау

мақсатында осы жұмысты қалапты.

- Сүйінші! Ұл туды! – деді іштегі бір әйел. Мәз - мейрам болды

да қалды.Сонымен, бұл сәби анасының құрсағында 12 айдай жатып,

дүниеге келді. Балаға ат қоюға келгенде, шалы көп ойланады. Бұл

9

кісіде жалғыз ғана қыз бар-ды. Ол тұрмыста. Ұл перзентсіз кетемін

бе деп, көп ойлайды екен. Ойланып, ойланып, атын мықты болсын

деп, қатты металл мен таудың бір бөлігінің атын қосып қойыпты.

Баланы үлкен әйел етегіне орап алып, өзі асырайды. Тек емізуге

ғана кішісіне береді. Бала отыра бастайды, еңбектейді. Тілі шыға да

бастайды. Асыраған анасының атын айта алмай «Нөне» деуші еді.

Соғыс тынғанына біраз уақыт та болып қалды. Базарлы күні

базарда кілең ақ бастылар ғана жүретін еді, шүкір, мирық-сирық

жүрген тақиялылар да көбейе бастады. Күнде пәленше келіпті деп,

елі іші қуаныш. Қазіргідей ат шаптырып, қазан-қазан ас

таратылмағанмен, қуаныш одан артық, барымен базар дегендей

болып жатыр. Көптің ішінен бәрі де табылады, жақсы да, жаман да

дегендей; соғыс жылдары адамның адамына сын да болды емес пе.

Күткен ерінен қаралы қағаз келіп, өз жолын тауып кетіп жатқан бір

басқа, ондай болмай-ақ, өзін-өзі билей алмай, тағдырдың тәлкегіне

түсіп жатқандар да жоқ емес. Енді олар ері келіп қалса, не бетін

айтарын өзі білер, бетсіздер!

Біздің елімізде де шығыс майданында болғандар болды. Оның

ішінде бұрын үйленгені де, үйленбегені де бар-тын. Соның бір

үйленгенінің жұбайы перзент көрмеген кісі екен. Әдетте, әскерден

қайтқан, соғыста болғандар сол жақтан 2-3 қап «жел» ала келеді.

Сол жел әркімде-ақ болды. Солай болды ма, қайдам, жанағы

жұбайы тумай жүрген қаба сақалды жігіт ағасы жасына келіп қалған

кісі ұрыспай-қағыспай, күтіп отырған әйелінен ажырасады. Тағатын

өсегі болған жоқ, тек бала керек. Ешқандай дау-жанжалсыз.

Әркімде бір жоспар болады ғой. Бағанағы қаралы қағаз алған,

екі қызалағы бармен қосылады. Соның жеңіс күні жылап-жылап

ұйықтап кеткенде көрген түсі бар емес пе еді. Кейде біз «түс түлкінің

боғы» дейміз. Жақсыға жоры деп те жатады. Ол ешкімге де

жорытқан емес-ті. Өмірдің неше түрлі бұралаң жолы бар: бірақ соған

көніп, адаспай жүрсең, мүратыңа жетесің, құдай адастырғаннан

сақтасын! Атын айтпасам да адасқандар болды дедім ғой! Сол тұл

жесір өзі әбіржіп жатып көрген түсі шындыққа айналды: екі ұлды

болды. Ері кейін дүние салды. Өзі мен қатарлы. «Сырлы аяқтың

сыры кетсе де, сыны кетпейді» дегендей, қазір бар. Жүріс-тұрысы,

кездескенде лебізі, көз қарасы, күлкісі-бәрі де баяғы мен қармақпен

балық ұстап отырған кезімдегідей. Күтімі жақсы, былқ-сылқ, бірақ

аяғын абайлап басып қана жүреді. Өзі қартайғанмен, көңілі

қартайған жоқ. Оған мен зор сеніммен айтамын, кешіріңіз.

Жазып отырған әңгіменің тақырыбы - «Алтын мен күміс және

мыс» емес пе еді. Міне, көзіңізбен көріп оқып отырғаныңыз, бірақ кім

екенін атын айтпағандықтан таба да алмай отырған боларсыз,

соным осы кісі, бірақ мыс емес. Бірде алтын, бірде күміс, дәл қазір-

айнымас тума алтын, яғни таза қоспасыз алтын. Қатары болған соң,

тым мақтап жіберді демеңіз, сенсеңіз, шыным. Бұндай өмірге тап

болғанның екінің бірі бұған шыдамайды.

10

Енді “Нөне” деген баланың жанұясына келейік. Әуелі құдайдан

сұрады, Алла оны беруге “Нөне” деп аталып отырған әйелді тап

қылды. Бала өсе бастады. Біреудің жалғызы, айтқанының бәрі ата-

анасының шамасы келгенінше орындалуда. Бірақ бала есуас, бұзық,

сотқар емес. Жақсы оқыды. Тек кемдігі жастайынан еңбекке

салмағаны болмаса, еңбекпен піскенде болатын еді.

Сол “Нөне” бір жанұяны қиыншылық кезде масақ теріп

асырады.Үй іші “Нөнені” жақсы да көреді, қадіріне жетіп, сыйлады да.

Бір күндері “Нөне”айықпайтын ауруға (рак) шалдығып, сол кеселден

дүние салды. “Нөне” кеткенше, бала туған анасын “ана” деп айтқан

жоқ.Шал да сондай науқаспен кетті. Тек екеуі баланың үйленгенін,

оның перзентін, немересін, көрмей кетті. Бала үйленді. Үйленбей

тұрып, ол жоғары оқу орнына өз білімімен-ақ түсті. Жақсы оқушы еді.

Бетінен қайтармай өсіргендіктің себебі ме, оқуда жүргенде, бір елге

келгенінде, практикаға келіп жүрген бір “кептерге” кездесіп, сол

кептердің қанатының лебі ме, әжентеуір оқуын сырттай оқуға

айналдырдым деп, тастап жіберді. “Кептерін” біз ұнатпадық, келісім

бермедік. Амалы жоқ, бізден асып кете алмады. Сонымен кептері өз

бақытына ұшып кетті. Тағы біреуіді айтты, ол кептер емес еді,

“Қаз”десе де болатындай еді. Жүрісі қазға ұқсайтын болған саң,

айтып отырмын. Оған да келісім болмады. Оқу сол күйі қалды.

Бұйырған наны қазіргінің шынжыр сауытты тұлпарынан бұйырып жүр

екен, соның маманы. Тұлпарын тағалап, шынжырламай тұрған

еді.Ол кезде желтабанды, желдірме, жүрісі жорға болғанмен,

жорғасын бұзып алғанда, ұшып кете жаздайсың. Сондай аты бар

болатын-ды. Бір күні маған:

-Бір құсым бар еді, әкелейін бе?-демесі бар ма?

-Қайдан? Қандай құс?-дедім.

- Жергілікті жердікі, -дейді.

- Кім өзі? Аты, жөнін айтты.

- Ойбай-ау, құртасың ғой мені.Маған сөз келеді ғой, -десем, ол:

- Құрымайсыз.Бұл жерден есеп айырған,уәдем мықты, -деді.

Бұл құсы маған ұнады. Бұрын да байқайтынмын: бітімі, жүріс-

тұрысы, іс- әрекеті- бәрі де жаман емес. “Кептер” де емес, “Қаз” да

емес.Мейілі деп келістік. Қосылды.Қателеспеппіз. Құдайдың берген

ұл-қыздары дүниеге келіп жатыр. Жаңадан үй де салынды.Соның

барлығына күш салып жатқан жаңағы келін.

Аллам тілден, көзден сақтасын!

Бір күндері 12 ай көтерген анасы ауырды, көп ауырды. Бақты,

күтті, ақыры дүние салды. Енесін күтуге деген келіннің еңбегі зор

болды: ренжімеді, жиіркенбеді, өз анасындай бақты. Қазір соның 6

ұл, 5 қызы бар. Үш келін алып, екі қызын тұрмысқа шығарды.

Немерелерін көріп отыр.

Тақырыбыма арқау болып отырған, барлығына да Құдайдан

кейінгі себепкер-алтын ”Нөне”. Бұл бір -"Өнегелі өмір" иесі. Бәрі

көрді, сүйсінді. Рухың жайлы болсын!

11